حسابرسی نهایی چیست؟
انواع حسابرسی با توجه به محتوا و ماهیت
نخست، حسابرسی نهایی را از منظر اهداف و موضوعات مورد بررسی قرار میدهیم.
الف – حسابرسی صورتهای مالی» که هدف تعیین مطابقت و نحوه تهیه صورتهای مالی با استانداردهای پذیرفته شده حسابداری است و تهیه کنندگان آن موسسات حسابرسی (حسابداران رسمی) میباشند و استفاده کنندگان از آن شامل سرمایهگذاران، بانکها و موسسات اعتباری، سازمانهای دولتی هستند.
ب – حسابرسی رعایت» که هدف بررسی رعایت و یا عدم رعایت قوانین و مقررات کشور (اساسنامه، مصوبات هیئت مدیره، مجامع عمومی صاحبان سهام و آیین نامههای داخلی) است.
ج – حسابرسی عملیاتی» که هدف آن کارایی و اثر بخشی قسمتهای مختلف بنگاه اقتصادی است.
از نظر دلایل ارجاع کار
الف – حسابرسی الزامی (سهامی عام ملزم به حسابرسیاند) » که واحدهای اقتصادی اجبارا و به موجب قوانین و مقررات ملزم به انتخاب از یک موسسه حسابرسی جهت انجام کار حسابرسی میباشند.
ب – حسابرسی اختیاری (شرکت برای حسابرسی مختاره! مثل تضامنی – عملی – محدود) » که واحدهای اقتصادی در صورت تمایل اعضای هیات مدیره کار حسابرسی را به موسسات حسابرسی واگذار مینمایند.
سازمانی
الف- داخلی (حسابرس جز کارمندان شرکت است و منافعش منافع شرکت!)
يك سيستم مستقل خود کنترلی داخلی است به منظور ارزيابي عمليات حسابداري امورمالي ، امور اداري و ساير فعاليتهاي يك واحد اقتصادي جهت کشف انحرافات احتمالی و گزارش آن به مديريت بنگاه اقتصادی
عمليات حسابرسي داخلي شامل :
- بررسي و ارزيابي صحت و كفايت كنترلهاي موجود در امورمالي، اداري و ساير عمليات واحد اقتصادي است
- تعيين انطباق امور انجام شده با خط مشیهاي طرحها مقررات وآيين نامههاي اجرايي
- تشخيص ميزان دقت ثبت دارايها در دفاتر مالي و حفاظت از داراييها در مقابل انواع خسارتها
- تشخيص ميزان دقت ثبت و قابليت احتمال آمار گزارشات مالي اسناد حسابداري و ساير گزارشات
- ارزيابي كيفيت انجام وظايف محوله توسط كاركنان در قسمتهاي مختلف واحد اقتصادي
ب- مستقل یا خارجی (به شرکت هیچ ارتباطی نداره و جز کارمندان شرکت نیست!)
حسابرس مستقل فقط انحرافات احتمالی اسناد مالی را ارزیابی میکند و به مسائل دیگر بنگاه اقتصادی کاری ندارد، گزارش حسابرس مستقل هم در اختیار مدیران و اعضاء هیات مدیره قرار می گیرد و هم در اختیار سهامداران و حتی در بعضی موارد در اختیار عموم مردم هم قرار میگیرد و به تمامی سهامداران جوابگو خواهند بود.
تفاوت حسابرس داخلي با حسابرس مستقل :
- در حدود مسوليتها
- در نحوه رسيدگيها
- در توجه به كنترلهاي داخلي
حسابرس مستقل در مقابل سهامداران، بستانكاران سازمانهاي دولتي مورد رسيدگي و بهطور كلي در مقابل جامعه مسئول ميباشد در صورتيكه حسابرس داخلي منحصرا در مقابل مديريت واحد اقتصادي مسئوليت دارد
حسابرس مستقل صرفا از نظر مالي رسيدگي ميكنند تا مطمئن شوند كه صورتهاي مالي واحد اقتصادي مورد رسيدگي را به نحوه مطلوب نشان دهند.
در صورتيكه حسابرس داخلي علاوه بر رسيدگيهاي مالي ساير موارد را از جمله امور اداري را رسيدگي نموده تا مطمئن شوند كه سيستم استقرار يا فته به نحوه مطلوب و در راستاي اهداف تعيين شده به وسيله مديريت فعاليت ميكنند
به طور كلي كنترلهاي داخلي در هر واحد اقتصادي شامل :
الف: كنترلهاي حسابداري
ب: كنترلهاي اداري
حسابرس مستقل بيشتر به كنترلهاي مالي توجه دارند در صورتي كه حسابرس داخلي هم به كنترلهاي حسابداري وهم به كنترلهاي اداري بنگاه اقتصادی توجه دارد.
از نظر زمان انجام کار
الف- حسابرسی ضمنی یا میانه (ضمن سال مالی و قبل از پایان سال مالی انجام میگیرد و پایه و اساس حسابرسی نهایی میباشد) » با توجه به اينكه ممكن است ارائه گزارش حسابرس مستقل بعد از سال مالي داراي محدوديت زماني باشد حسابرسان مستقل ترجيح ميدهند كه در موارد لزوم قسمتي از كارهاي ممكن را قبل از پايان سال مالي و يا به عبارت ديگر در ضمن سال مالي انجام دهد كه در اين حالت حسابرسي را حسابرسي ضمني يا ميانه ميگوييم. مانند رسيدگي 10 ماهه به حسابهاي ترازنامه قبل از پايان سال مالي فقط به تراز نامه دو ماهه بهمن واسفند رسيدگي خواهد شد.
ب- حسابرسی مداوم » در بعضي موارد به دليل ماهيت خاص كار وحجم زياد عمليات حسابرسان مستقل بهطور مداوم در ضمن سال مالي در واحد اقتصادي مورد رسيدگي حضور يافته و رسيدگيها را انجام ميدهند.
به عنوان مثال در پايان هر ماه عمليات مربوطه مورد رسيدگي قرار ميگيرد تا پايان سال مالي با جمع بندي حاصله نسبت به صورتهاي مالي مورد رسيدگي اظهار نظر نماييد درچنين حالتي حسابرسي را حسابرسي مداوم مي گويند.
ب- حسابرسی نهایی (معمولا پایان سال مالی و بعد از بستن حسابها!) » رسيدگي به صورتهاي مالي نهايي يك دوره مالي پس از تكميل و نهايي شدن آنها چنين رسيدگي معمولا پس از سال مالي محدود به رسيدگيهاي اثباتي در مورد اقلام مندرج در صورتهاي مالي ميباشد
به لحاظ انجام کار
الف- حسابرسی کامل (همه ابعاد صورتهای مالی بررسی میشود!
ب- حسابرسی محدود (تعدادی صورتهای مالی بررسی میشود ، که مدیرعامل مشخص میکند مثلا حسابرسی ترازنامهای انجام شود!)
از نظر شیوه انجام کار
الف- شيوه سند رسي » از شيوههاي قديمي است كه امروزه بهعنوان شيوه منسوخ قلم داد ميشود در اين شيوه حسابرس مستقل رسيدگيهاي خود را از مدارك اوليه مالي شروع و به صورتهاي مالي ختم ميكند تا ديدي كلي نسبت به صورتهاي مالي پيدا كند و مبنايی براي اظهار نظر پيدا كند
ب- شيوه تراز نامه اي » اين شيوه در سالهاي اخير رواج يافته است در اين شيوه حسابرس مستقل ابتدا با بررسي صورتهاي مالي و تجزيه وتحليل اقلام مندرج در آنها حسابهايی كه نياز به رسيدگي و توجه خاص دارند مشخص كرده سپس سعي ميكند از طريق دلايل و مدارک و شواهد و صورت ريزهاي مربوط ديد بازتري نسبت به اقلام ترازنامهاي پيدا نمايد ومبنايي براي اظهارنظر پيدا نماييد.
از نظر ماهیت رسیدگی
الف- شيوه سند رسي » سیستم کنترلهای داخلی که در این نوع رسیدگی بررسی سیستم کنترلهای داخلی شرکت به منظور کشف موارد عدم وجود کنترل داخلی مناسب و کشف موارد عدم اجرای صحیح کنترلها و تعیین نقاط قوت و ضعف سیستم مورد بررسی قرار میگیرد .
ب- رسیدگی اثباتي » که به منظور اثبات صحت کلیه اقلام مندرج در صورتهای مالی و اظهارنظر در مورد کلیات صورتهای مالی صورت میگیرد .
ج- رسیدگی خاص » با توجه به اهداف خاص واحد افتصادی بررسی و رسیدگی یک یا چند حساب صورت میگیرد.
حسابرسی از نظر ماهیت رسیدگی به امور مالی یک شرکت است. هدف اصلی حسابرسی، بررسی و تایید صحت و کارایی سیستم حسابداری شرکت و گزارش دهی درباره آن است. در این فرآیند، حسابرسان اطمینان حاصل میکنند که اعلامیههای مالی شرکت با استانداردهای حسابداری رسمی سازگار هستند و تمامی تراکنشهای مالی به درستی ثبت شدهاند.
برای انجام حسابرسی معمولاً از استانداردها و روشهای مشخصی برای جمعآوری و تحلیل اطلاعات بهره میگیرند. برای مثال، حسابرسان میتوانند اسناد و فایلهای شرکت را بررسی کنند، با کارمندان و مدیران شرکت مصاحبه کنند و بررسیهایی را درباره روشهای کنترل داخلی و رویههای عملیاتی شرکت صورت دهند.
اگر حسابرس در جریان بودن مشکلاتی در سیستم حسابداری شرکت باشد، باید این مسائل را به مدیران شرکت گزارش کند تا اقدامات لازم برای اصلاح آنها صورت بگیرد. به طور کلی، حسابرسی از نظر ماهیت رسیدگی به امور مالی یک شرکت است و هدف آن تضمین صحت و کارایی سیستم حسابداری شرکت و گزارش دهی درباره آن است.